Xứ cát – một tác phẩm được ví như “ Chúa nhẫn” ở thể loại sci-fi, xuất bản lần đầu năm 1965 và ngay lập tức đã được đưa lên hàng kinh điển của dòng sách này.
Bối cảnh câu chuyện được đặt ở một tương lai rất rất xa trong tương lai khi nhân loại đã tỏa ra di cư đến những hành tinh khác nhau trong vũ trụ. Mỗi hành tinh hay một hệ hành tinh sẽ được cai trị bởi các gia tộc khác nhau, đứng đầu và cũng là người nắm quyền lực tối cao nhất đó là Hoàng đế Padishah của gia tộc Corrino. Truyện kể về Paul Atreides đang trên đường tìm cách khôi phục lại gia tộc của mình sau thất bại trước nhà (gia tộc) Harkonnen.
Không cần phải bàn quá nhiều về sự đồ sộ và chi tiết mà thế giới của Dune sở hữu. Frank Herbert đã xây dựng nên cả mộ vũ trụ đầy rộng lớn và có chiều sâu đáng ngưỡng mộ. Đầu tiên phải kể đến hệ sinh thái của Arrakis – nơi có các loài vật đa dạng thể loại sinh sống, những loại địa hình và kiểu khí hậu đặc trưng của hành tinh cũng được tác giả miêu tả rất kĩ. Sự tương tác giữa các sinh vật và cảnh quan xung quanh cũng là một yếu tố cốt lõi để tạo nên một hệ sinh thái hoàn chỉnh và trong Dune đó là quá trình tạo ra hương dược (Melange). Frank Herbert còn thành công trong việc xây dựng nên một thế giới tuyệt hảo với việc tạo ra những cán cân quyền lực giúp nâng đỡ thế giới, chúng ta có Hoàng đế, Hội đồng Landsradd, và Hiệp hội không gian, điều này hình thành thế đối nghịch giữa các thế lực và đóng vai trò làm tường cho những quan niệm của tác giả về chính trị cũng như tôn giáo.
Một điều thú vị ở Xứ Cát khiến cuốn sách khác biệt so với đa phần các tác phẩm sci-fi khác đó là ở thế giới của Xứ cát không hề tồn tại trí thông minh nhân tạo, sau cuộc thánh chiến Butler, mọi robot, máy vi tính có khả năng suy nghĩ đều đã bị loại bỏ. Việc lựa chọn bối cảnh này đã tạo điều kiện cho tác giả có nhiều không gian cũng như cơ hội hơn để khai phá, tưởng tượng, hình dung nên những tiềm năng vô hạn mà loài người có thể thực hiện được thông qua các Bene Geserit hay Mentat.
Không những vậy, cuốn sách còn đề cập đến những vấn đề về môi trường. Địa điểm chính diễn ra câu chuyện, hành tinh Arrakis- một nơi không hề có lượng mưa tự nhiên, những cơn bão sa mạc cùng với bầu không khí nóng bức đã tàn phá nặng nề chất lượng sống của cư dân nơi đây, mỗi một giọt nước ở đây đều quý giá hơn vàng, chúng khan hiếm đến mức thậm chí họ phải tự tái chế lại nước của chính bản thân mình để sử dụng. Tuy vậy thông qua nhân vật Kynes- nhà hành tinh học của Đế quốc, người có ước mơ tạo ra những con sông, những khu vườn trên Arrakis. Frank Herbert đã thể hiện khát vọng chinh phục và làm chủ thiên nhiên của con người, mong muốn rằng sự tiến bộ khoa học cũng như lòng kiên trì sẽ giúp nhân loại đối đầu, sinh tồn và phát triển ngay cả trước những thử thách khắc nghiệt nhất mà Mẹ thiên nhiên đưa ra.
Có đến gần 50 trang phụ lục mà tác giả chỉ dùng để giải thích các thuật ngữ, những sự kiện lịch sử hay tiểu sử nhân vật trong Dune (Điều này một lần nữa chứng minh cho ta thấy quy mô của Xứ cát vĩ đại như thế nào). Mình phải kết hợp vừa đọc ở mạch truyện chính vừa tra tìm trong phụ lục để có thể theo kịp với câu chuyện. Nhưng điều này không làm mình cảm thấy phiền mà ngược lại nó đem đến cho mình một cảm giác thích thú như việc mình đang được tự trải nghiệm, khám phá một thế giới mới mẻ, xa lạ và hoàn toàn khác biệt.
Tuy vậy, mình cũng rất khó khăn khi đọc nốt 2/3 cuốn truyện bởi vì Frank Herbert diễn giải phần sau của cuốn sách một cách chậm và có phần rườm rà. Ngoài ra, nếu bạn mong muốn những cảnh hành động hoành tráng thì Xứ cát sẽ không thực sự thỏa mãn được bạn ở điểm này. Các nhân vật phụ chưa có sự bộc phá cần thiết để tạo nên một cốt truyện có chiều sâu hơn và mình khá tiếc là với một tác phẩm đồ sộ về cả thế giới bên ngoài đến nội dung ý nghĩa bên trong lại có một cái kết chưa đủ hay để xứng tầm với những gì Frank Herbert đã gây dựng nên ở phần trước.
⭕️P/s: Cuốn tiểu thuyết còn ẩn chứa rất nhiều những quan điểm của tác giả về chính trị, tôn giáo và triết học nhưng mình xin phép không đề cập đến vì tự nhận thấy kiến thức của mình ở lĩnh vực này còn rất hạn chế.
