Bánh ngọt và rượu bia của W. Somerset Maugham là một tiểu thuyết sắc bén, châm biếm sâu cay giới văn sĩ Anh đầu thế kỷ XX. Mượn lời kể của William Ashenden, nhân vật mang nhiều điểm tương đồng với chính tác giả, câu chuyện bắt đầu từ lời đề nghị viết tiểu sử cho Edward Driffield, một nhà văn vừa qua đời. Người được giao nhiệm vụ này là Alroy Kear, một tay viết quen mặt trong giới xuất bản, đồng thời là kẻ giỏi tô vẽ và che giấu hơn là khám phá sự thật.
Mục tiêu của Kear không hướng tới sự thật, mà là một phiên bản đẹp đẽ, dễ được chấp nhận, tôn vinh một sự nghiệp văn chương theo tiêu chuẩn đã được định sẵn. Những gì ông ta mong muốn từ Ashenden là những ký ức có chọn lọc, bỏ qua mọi chi tiết rắc rối, đặc biệt là về Rosie Driffield, người vợ đầu tiên từng là hầu bàn và cũng là nguồn cảm hứng lớn nhất cho Driffield trong giai đoạn sáng tác rực rỡ nhất. Cô bị loại khỏi bức tranh chính thống của một tiểu sử văn học bởi vì không phù hợp với hình ảnh mà giới xuất bản muốn công chúng tin tưởng.
Trong khi Alroy Kear thể hiện mẫu nhà văn hám danh, leo cao nhờ các mối quan hệ, luôn biết cách hợp thời và thao túng thị hiếu, thì Ashenden hiện thân cho tiếng nói của sự trung thực trong ký ức và trong việc viết. Qua từng dòng kể thâm trầm, Maugham khéo léo đưa vào những cú đâm nhẹ nhàng mà thấm thía, phơi bày cách mà danh tiếng được dựng nên từ sự lược bỏ và tô điểm, thay vì từ bản chất thật của con người và tác phẩm.
Không gian trong tiểu thuyết được xây dựng với sự đối lập rõ rệt. Blackstable, nơi Ashenden lớn lên và gặp gỡ vợ chồng Driffield, hiện lên với bầu không khí gần gũi, thật thà, gắn liền với ký ức cá nhân, những trải nghiệm đầu đời không tô vẽ. Ngược lại, London hiện ra như trung tâm của những quy chuẩn hẹp hòi, giới văn chương đầy toan tính và lối sống hào nhoáng mang tính biểu diễn. Giữa hai thế giới ấy, Ashenden buộc phải lựa chọn giữa sự thật và sự giả tạo.
Rosie Driffield bước vào câu chuyện không cần bất kỳ lời biện hộ nào. Cô sống theo bản năng, tự do, tràn đầy sức sống, và khiến người đọc phải dừng lại để suy ngẫm về những giá trị thực sự của con người và nghệ thuật. Không học thức, không xuất thân danh giá, không được giới văn chương tiếp nhận, nhưng Rosie lại là người duy nhất truyền cảm hứng đích thực cho một nhà văn thực thụ. Về sau, cô rời khỏi Driffield và chuyển sang Mỹ, tại một thị trấn nhỏ, Ashenden tình cờ gặp lại cô. Dù thời gian đã trôi, Rosie vẫn là chính mình, không cần sự tha thứ, không cần được tôn vinh, cũng không đòi hỏi vị trí trong ký ức văn chương được nhào nặn. Cô đơn giản chỉ sống như cô đã từng sống.
Maugham không ngại mỉa mai giới đồng nghiệp, từ Evelyn Waugh cho đến các nhà phê bình lý thuyết, ông cũng thẳng thắn bày tỏ sự hoài nghi với những giáo điều về nghệ thuật viết. Ông khiến người đọc bật cười nhưng cũng buộc phải đối diện với một sự thật đáng buồn về ngành công nghiệp xuất bản và thứ văn chương bị điều khiển bởi thị trường. Tài năng không còn là yếu tố quyết định. Những kẻ thiếu chiều sâu vẫn có thể đạt được vị thế nhất định nếu biết cách định vị bản thân. Trong khi đó, những người sống thật, viết thật, lại thường bị đẩy ra ngoài lề. Những nhận định này càng thêm phần sắc sảo khi người đọc nhận ra rằng Maugham đang khéo léo đưa vào hình bóng những nhân vật có thật ngoài đời. Edward Driffield gợi nhớ đến Thomas Hardy và Alroy Kear mang nhiều nét của Hugh Walpole. Dù Maugham chối bỏ mối liên hệ này, nhưng từng chi tiết đều dẫn người đọc đến những so sánh không thể tránh khỏi.
Câu chuyện không có cao trào kịch tính, nhưng những lớp suy tư chồng chéo khiến độc giả bị cuốn vào. Giọng kể tưởng như hờ hững lại ẩn chứa sự sắc sảo và từng trải. Bánh ngọt và rượu bia không chỉ kể một chuyện về một nhà văn và những mối quan hệ xoay quanh ông ta. Cuốn sách là lời phản biện đầy mỉa mai đối với thế giới văn chương giả tạo, là hồi chuông cảnh tỉnh về những gì đang bị lãng quên, bị che đậy, bị định nghĩa lại trong tay kẻ khác. Ai mới thực sự là người được quyền kể lại một cuộc đời? Ai có thể quyết định phần nào của ký ức nên bị xóa bỏ?
Với những ai đang bước chân vào con đường viết lách, hoặc vẫn tin rằng văn chương là mảnh đất của sự chân thành, cuốn sách này mang lại nhiều hơn một bài học. Nó là một tấm gương chiếu thẳng vào những ảo tưởng mà người viết thường mang theo. Và khi tấm gương ấy vỡ, những gì còn lại chính là lựa chọn giữa viết để vừa lòng người khác, hay viết để giữ lấy một phần sự thật không ai dám nhắc đến.
