Tôi đã từng đọc ” Alex”, và thấy một Pierre Lemaitre sắc sảo đến từng câu chữ, một Pierre Lemaitre trinh thám đưa người đọc hết từ bất ngờ này đến bất ngờ khác, trong một tội ác mà tất thảy con người ta đều đồng tình với kẻ phạm tội.
Nhưng ở “Hẹn gặp lại trên kia” lại là một điều gì đó rất khác. Nhiều người nói về những cuộc chiến, nhiều người viết về nỗi đau sau chiến tranh, nhiều người tôn vinh những kẻ anh hùng. Nhưng cuộc đấu tranh trong thời bình của những người lính thì ít ai nhắc tới. Lemaitre đã viết về nó, châm biếm và phơi bày tất cả những sự thật tàn khốc mà ta tin rằng nó đã diễn ra.
Nỗi đau chiến tranh chưa từng khép lại dù ở bất cứ đâu – ngoài đời thực và trong văn chương của Pierre Lemaitre, những người anh hùng bước ra từ chiến trận, tổn thương cả về tinh thần lẫn thể xác, run lẩy bẩy và đầy bỡ ngỡ nhìn cuộc sống thật chầm chậm trôi. Và người ta thấy mình vô dụng, người ta thấy mình vẫn nên là một người lính quả cảm chẳng màng bom đạn, hơn là trở về, lạc lõng giữa những bạc ác và bon chen.
Không ai tôn vinh họ. Người ta sẵn sàng bỏ ra cả một gia tài để dựng những tượng đài vô tri, nhưng lại không sẵn lòng nhón vài đồng xu lẻ cứu vớt đời của người lính cụt tay chạy xe ba gác. Người ta quy tập mộ của những người lính, và trắng trợn hưởng lợi từ những xác chết vô danh: một người lính mét 8, với những chiếc quan tài mét 3, bằng 1 thứ gỗ xấu xí nhất. Và hình ảnh một con chó, nhởn nhơ ngoạm một khúc xương chẳng phải xương gà trong nghĩa địa – ông Joseph Merlin đã đá nó và thức tỉnh chính cuộc đời công chức hơn 40 năm tẻ nhạt của mình. Và tôi đã giật thót tim khi thấy ông nhận tiền hối lộ của Henri d'Aulnay – Pradelle. May thay ông đã xuất sắc lấy lại hình ảnh sáng ngời trong lòng người hâm mộ bằng bản báo cáo bất tận dán đầy những tờ tiền dơ bẩn. Một cú haft – trick quá tuyệt từ một người chơi fair – play.
Tôi còn nhớ Édouard, đặc biệt nhớ về anh. Và đau xót!
Những bức tranh sống động khi anh còn là một người lính, những bức vẽ vô tri khi anh là một người thường không có mặt – theo cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen. Anh vốn yêu cuộc sống như thế, theo cách của riêng anh,… Nhưng tất thảy đều vỡ nát, chỉ bằng một mảnh đạn pháo đi lạc sau chiến tranh.
Anh trở về, không lành lặn, và chẳng còn thứ tình yêu ấy nữa.
Cho đến khi anh ta bay lên…vừa kịp lúc cả nước Pháp bàng hoàng, vừa kịp lúc xe của cha anh lao tới, vừa kịp lúc anh thứ tha cho tất cả, và vừa kịp lúc anh chẳng còn hối tiếc bất kỳ điều gì về thế giới này nữa.
Thế đấy, giải goncourt là gì tôi còn chẳng biết. Tôi đọc Alex, tôi biết Lemaitre, và rồi ở Hẹn gặp lại trên kia, tôi biết đến tình người…
Review của độc giả Lâm Hoàng Thuận Yến – Nhã Nam reading club
