Giải Goncourt từ lâu đã được coi là đỉnh cao của vinh quang văn học tại Pháp. Ra đời từ năm 1903, giải thưởng này dù chỉ mang giá trị tiền mặt tượng trưng 10 euro, nhưng lại sở hữu sức ảnh hưởng mạnh mẽ với giới xuất bản và độc giả. Một cuốn sách được gắn mác Goncourt gần như chắc chắn sẽ trở thành hiện tượng, với hàng trăm nghìn bản được bán ra ngay trong năm đầu tiên, mở ra cơ hội dịch thuật và phát hành trên toàn cầu. Trong thập niên qua, các tác phẩm đoạt giải Goncourt không chỉ minh chứng cho sự đa dạng về phong cách và đề tài của văn học Pháp đương đại, mà còn ghi dấu ấn sâu đậm trên thị trường quốc tế, trong đó có Việt Nam.
Năm 2020, Hervé Le Tellier đã khiến độc giả và giới phê bình sửng sốt với BẤT THƯỜNG – một tiểu thuyết khoa học giả tưởng có cấu trúc độc đáo, đan xen nhiều giọng kể và cảm hứng từ thơ Raymond Queneau. Câu chuyện về một chuyến bay Paris–New York trùng lặp một cách bí ẩn vừa mang tính hiện sinh, vừa là thí nghiệm văn chương táo bạo. Tác phẩm nhanh chóng vượt mốc 1 triệu bản tại Pháp, được dịch ra hơn 37 ngôn ngữ và khẳng định vị thế của Le Tellier như một trong những cây bút đổi mới của văn học Pháp.
Trái ngược với yếu tố kỳ ảo trong BẤT THƯỜNG, SỐNG VỘI (2022) của Brigitte Giraud là một hành trình hồi tưởng chân thành và đầy đau đớn về cái chết bất ngờ của người chồng. Bằng giọng văn sắc sảo và lối kể chân thực, Giraud đặt ra câu hỏi ám ảnh: điều gì sẽ xảy ra nếu chỉ một yếu tố nhỏ trong chuỗi sự kiện định mệnh được thay đổi? Dù giành chiến thắng Goncourt sau 14 vòng bỏ phiếu đầy kịch tính, cuốn sách lại có doanh số khiêm tốn so với các tác phẩm tiền nhiệm, phần nào phản ánh sự thử thách của đề tài nặng nề đối với thị trường.
Năm 2018, CON CHÁU CỦA HỌ CŨNG THẾ THÔI của Nicolas Mathieu khắc họa một nước Pháp bị lãng quên qua cái nhìn của thế hệ trẻ miền Đông vào thập niên 1990. Qua bốn mùa hè, tác giả dựng nên bản hùng ca lặng lẽ về sự bất lực và khát khao đổi đời của lớp thanh niên thuộc tầng lớp công nhân. Với văn phong giàu chất điện ảnh và cảm xúc, Mathieu không chỉ thuyết phục ban giám khảo Goncourt mà còn chạm đến trái tim hàng trăm nghìn độc giả.
Mới đây nhất, TRÔNG CHỪNG CÔ ẤY của Jean‑Baptiste Andrea đã trở thành hiện tượng năm 2023 với hơn 700.000 bản được bán ra, trước cả khi được trao Goncourt. Câu chuyện về Mimo – nhà điêu khắc sống trong tu viện, đối thoại với quá khứ qua một tác phẩm nghệ thuật cuối đời – là sự kết hợp giữa chất lịch sử, hiện thực huyền ảo và triết lý sống. Andrea, vốn là một đạo diễn, đã dùng ngôn ngữ giàu hình ảnh để tạo nên một câu chuyện cảm động và đầy chiều sâu, đến mức được chuyển thể thành phim và đoạt thêm nhiều giải thưởng văn học lớn khác.
Ngoài các đầu sách nêu trên, từ năm 2016 đến nay, hầu hết các tác phẩm đoạt giải như NGƯỜI LẠ TRONG NHÀ, CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ, KHÔNG AI SỐNG GIỐNG AI TRONG CUỘC ĐỜI NÀY, BẤT THƯỜNG, SỐNG VỘI, CON CHÁU CỦA HỌ CŨNG THẾ THÔI, TRÔNG CHỪNG CÔ ẤY... đều được Nhã Nam mua bản quyền và phát hành tại Việt Nam. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy dòng chảy văn học Pháp đương đại đang hiện diện ngày càng rõ nét trong đời sống đọc sách của người Việt, thông qua những tác phẩm tiêu biểu và giàu giá trị đã được công nhận bởi giải thưởng danh giá này.
Nhìn lại một thập niên Goncourt, có thể thấy rõ sự dịch chuyển trong thị hiếu và ưu tiên của văn học Pháp: từ những đề tài đậm tính xã hội, hồi ký tự truyện cá nhân, cho đến các hình thức kể chuyện mới lạ, đầy tham vọng. Mỗi tác phẩm đoạt giải là một viên ngọc quý của nền văn chương đương đại – sâu sắc, khác biệt và giàu giá trị nhân văn. Thật đáng mừng khi độc giả Việt Nam đã có cơ hội tiếp cận với những tác phẩm ấy một cách chính thức, bài bản và gần gũi.
