Suốt nhiều năm người ta tìm đọc tiểu thuyết Mười ba lý do, cuốn sách hay được viết một cách thông minh và xót xa về giới trẻ.
Đã gần mười lăm năm khi Mười ba lý do (The Thirteen Reasons Why) của nhà văn người Mỹ Jay Asher xuất hiện và giữ mốc 32 tuần liền trong danh sách sách bán chạy của Thời báo New York. Sau đó kênh Netflix đã dựng thành phim.
Mười ba lý do là câu chuyện về Hannah Baker, một nữ sinh lớp 11, được thu âm bởi chính cô trong 7 cuốn băng cassette với 13 mặt băng. Đó là câu chuyện về những người bạn học của Hannah, thầy giáo Porter và các sự kiện xảy đến trong suốt hơn một năm học cô chuyển đến thị trấn. Đó là lý do khiến cô rơi vào cô đơn, mất niềm tin rồi tuyệt vọng.
Nỗi đau của Hannah được dàn trải như một vết cắt từ từ, một thứ nước muối được nhỏ từng giọt vào tâm trí người đọc qua người gỡ băng, nhân vật kể chuyện, cũng là người trong mộng của Hannah, Clay Jesson. Cô đã gửi các cuốn băng đến từng người trong một danh sách và ép họ phải gửi đến những người tiếp theo nếu không muốn để câu chuyện đưa ra ánh sáng. Clay là người thứ chín. Nhân vật kể chuyện là Clay đã giành hết cả đêm để nghe các cuộn băng và tìm đến từng địa chỉ ghi dấu các sự kiện dẫn đến cái chết của Hannah. Đó là công viên Eisenhower, nơi diễn ra nụ hôn đầu của cô với Justin, người học trên cô một lớp, những quán quen cô bị những người bạn hãm hại. Không gian của buổi tiệc Hannah chứng kiến cảnh cô bạn cùng lớp bị hãm hại mà không làm được gì…
Từ những sự kiện này, Clay nhận ra những người bạn tưởng như rất tốt lại là những kẻ lợi dụng, rình mò phụ nữ, thậm chí là một kẻ hiếp dâm như Bryce Walker. Những trò bắt nạt được thực hiện một cách tinh vi, thậm chí rất vô tình, như việc lấy đi những mảnh giấy ghi các lời động viên hay lập ra một bản danh sách “Ai ngon nhất khối lớp 10”... Những trò đùa tưởng như vô hại lại đẩy một người yếu đuối và nhạy cảm đến chỗ tuyệt vọng.
Clay cũng nhận ra bản thân và nhiều người quanh mình đang rất vô tâm trước đồng loại. Đáng lẽ Clay, Tony, hay thầy giáo Porter đã có thể giúp Hannah thoát chết. Nhưng họ đã không thể làm vậy bởi không đủ lòng tốt cũng như sự quan tâm dành cho một người yếu đuối như Hannah. Chính sự hèn nhát, không dám thể hiện tình cảm của Clay cũng là một tác nhân dẫn đến kết cục tồi tệ. Cậu nhận ra điều này thì đã quá muộn.
Câu chuyện được nhà văn Asher kể một cách cuốn hút và cũng không kém phần thông minh. Dù không có những chi tiết giật gân hay những thứ đại loại như vậy để giữ chân người đọc, nhưng ta sẽ không thể rời mắt khỏi sách, một khi đã cầm đọc. Từng sự kiện đã bóc trần bản chất của mỗi người được kể từ từ bằng một giọng trần thuật đơn giản nhưng sẽ cuốn chúng ta theo từng nỗi đau của Hannah. Mỗi học sinh phổ thông có thể cũng tìm thấy mình ở đó. Ở đó có nạn nhân của thói bắt nạt nơi trường học, nạn kỳ thị địa phương vùng miền. Vì nhiều lẽ mà lắm lúc người ta cũng là kẻ vô tâm trước nỗi đau của những người mà ta tiếp xúc hàng ngày. Dần dà ta trở nên những kẻ vô cảm.
Ở cuốn sách, các vấn đề của tuổi học trò như phá thai, bạo lực gia đình, ma túy, quấy rối tình dục cũng được đặt ra một cách trực tiếp và sâu sắc. Một đề tài không thể bỏ qua trong cuốn sách chỉ chưa đầy 300 trang này là tình yêu đầu đời. Nụ hôn đầu trong công viên của Hannah sẽ là ấn tượng đẹp nhất mà cuốn sách này để lại trong tâm trí người đọc.
Hữu Vi (Đại biểu nhân dân)
------
* Mười ba lý do, Jay Asher, Tuấn Phúc dịch, Nhã Nam và NXB Hội Nhà văn.
