Người đọc Việt Nam ít có thông tin về văn chương Israel. Chỉ riêng điều đó đã khiến cho tiểu thuyết Ai đó chạy cùng ta gây hứng thú và đáng đọc.
David Grossman là nhà văn nổi tiếng người Israel, từng đoạt giải Man Booker 2017 với tiểu thuyết Con ngựa bước vào quán bar. Tiểu thuyết Ai đó chạy cùng ta của ông thì ra mắt trước đó khá lâu, từ năm 2000.
Ai đó chạy cùng ta kể câu chuyện của hai con người đi tìm nhau, hai người rất trẻ: một anh chàng mười sáu tuổi và một cô gái. Thoạt đầu, họ không quen biết, và trong hành trình người này theo dấu người kia, câu chuyện mở rộng dần ra.
Trong kỳ nghỉ hè, chàng trai tìm được công việc làm thêm, hy vọng có thêm tiền để mua một ống kính cỡ lớn cho chiếc máy ảnh của mình. Vào làm việc ở Sở Vệ sinh thành phố, việc đầu tiên được giao: dẫn một con chó hình như lạc chủ tìm về với chủ của nó.
Con chó lôi anh chàng chạy qua các đường phố Jerusalem, chạy qua những chỗ quen biết của chủ nó. Đến một hiệu pizza, ông chủ quán nhận ra đó là con chó của một cô gái hay đến đây. Con chó dẫn chàng trai chạy tiếp đến một nhà tu kín, gặp một bà nữ tu gốc Hy Lạp hơi lập dị, người từng thuê cô gái nọ đến dọn dẹp tu viện. Chỉ vì nhận ra con chó, cảnh sát chìm bắt anh ta về đồn vì chủ của nó từng bị nghi ngờ mua bán ma túy. Khi nghi ngờ được hóa giải, anh ta được con chó lôi đến một khu ổ chuột, gặp hai chú bé người Nga biết cô chủ con chó từng đến đây để tìm người thân. Hành trình thật gian nan khi chàng trai bị ba thằng côn đồ gây sự và đánh đập bên một cái hồ vắng. Rồi anh ta theo cái thẻ biên nhận hàng đeo trên cổ con chó, tìm đến một phòng gửi đồ, nhận chiếc ba lô của cô chủ chó, bên trong có tập nhật ký, nhờ đó mà hiểu thêm về người mà anh ta đang tìm kiếm.
Câu chuyện nhiều quanh co không dừng lại ở đây. Chỉ vì đi với con chó mà anh ta bị một bọn xã hội đen đuổi bắt. Vậy là anh ta vừa phải đi tìm chủ cho con chó, lại vừa phải bỏ trốn bọn người đang truy lùng cô chủ của nó. Cũng có lúc có cơ hội để từ bỏ cuộc tìm kiếm, nhưng anh chàng quyết tâm nói với người bàn lùi: “cháu đã đi theo cô ấy cho tới tận lúc này rồi, cháu có cảm giác như thể mình đã quen biết cô ấy rồi” (trang 404).
Vậy cô chủ của con chó là ai?
Song song với câu chuyện anh chàng dắt con chó sục sạo khắp thành phố Jerusalem là chuyện về một cô gái. Cô quyết định rời nơi mình đang cư trú, ra sống ở đường phố như người vô gia cư, tự tạo cho mình một chỗ trú trong hang. Bằng cách đó, cô quyết đi tìm một người thân. Lần theo manh mối của người thân kia, cô gia nhập một nhóm biểu diễn nghệ thuật đường phố. Hàng ngày cô phải đi hát trên các đường phố, thu nhập nộp về cho chủ. Mỗi chuyến đi hát, cô có kẻ giám sát, lái xe đưa cô đi, đồng thời tên này có hành tung bất hảo, trộm cắp ví tiền của người nghe hát trong đám đông.
Rốt cuộc cô tìm được người anh ngay trong nhóm nghệ sĩ đường phố mà cô chủ định gia nhập. Bước đầu đã đạt được mục tiêu, cô bàn kế hoạch đưa người anh bỏ trốn.
Nhưng thật trớ trêu, người anh từ chối bỏ chạy. Anh là nghệ sĩ chơi guitar trong nhóm, từng bỏ trốn nhưng bị bắt lại và bị đánh đập tàn nhẫn đến mức sợ bỏ trốn lần thứ hai.
Nhưng còn một lý do khác: gã trùm đã khuyến khích cho anh nghiện, cung cấp ma túy cho anh, để anh không thoát được khỏi tay hắn. Cách thao túng những người đã ký hợp đồng tự nguyện gia nhập nhóm của gã trùm là: nghệ sĩ hạng xoàng, kiếm được ít tiền, muốn rời bỏ nhóm thì nộp đủ tiền mới đi được. Phải cầu cứu đến gia đình và chồng vào đó rất nhiều tiền. Còn nếu thực sự giỏi thì không thể rời khỏi nơi đó, bởi tên trùm “sẽ tính toán cẩn thận sao cho đến cả luật sư cũng không có cách nào đưa cậu ra khỏi đây được. Gã sẽ săn đuổi cậu cho tới cùng trời cuối đất” (trang 353).
Cứ như thế, chàng trai lần theo dấu của cô gái, cô gái lại tìm mọi cách tìm ra dấu tích của người anh. Người đọc cũng theo họ mà đi khắp thành phố Jerusalem và những vùng lân cận. Câu chuyện ban đầu được kể một cách dần dà như thử thách lòng kiên nhẫn của người đọc. Nhưng càng về sau nhịp điệu càng tăng nhanh, dồn dập, liên tục có những khúc quanh và những lối ngoặt. Số phận nhân vật cũng không bị đóng đinh ở một điểm cố định. Như bà nữ tu trong nhà tu kín, một biến cố sinh tử đã khiến bà quyết tâm bước ra khỏi nhà tu kín sau năm mươi năm tự nguyện dâng mình trong đó. Từ đạo bước ra đời, những bước chân run rẩy ngơ ngác, nhưng đó là hành động quên mình để cứu vớt những sinh mạng đang bị đe dọa. Còn chàng trai và cô gái, trong cuộc tìm kiếm để đuổi theo một người khác, rốt cuộc lại là cuộc tìm kiếm chính mình.
Câu chuyện đi đến chỗ có hậu, cho nên dường như chưa được mãn nguyện với một cuốn sách khá nặng cân như thế này. Nhưng có lẽ đấy cũng là kết cục cần thiết khi người đọc còn có nhu cầu được thư giãn, sau khi đã phải chạy theo các nhân vật trong một hành trình dài đầy biến cố qua thành phố Jerusalem.
Hồ Anh Thái (Đại biểu nhân dân)
------
* Ai đó chạy cùng ta, tiểu thuyết của David Grossman, Huyền Vũ dịch, Nhã Nam và NXB Hội Nhà văn 2022.
