Đài Loan là vùng đất đặc sắc không chỉ bởi vị trí địa lý, mà còn nhờ bề dày văn hóa kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, bản địa và quốc tế. Trong dòng chảy văn hóa ấy, văn học Đài Loan nổi lên như một tiếng nói đa dạng, linh hoạt và giàu chiều sâu – từ ký ức lịch sử, xung đột bản sắc, đến trải nghiệm đô thị, giới tính, di dân, và các vấn đề xã hội đương đại. Dù từng bị xem như "ngoại vi" của văn học Trung Quốc, nhưng trong vài thập kỷ gần đây, văn chương Đài Loan đã định hình được bản sắc riêng biệt, được giới phê bình quốc tế đánh giá cao, và ngày càng được dịch ra nhiều thứ tiếng.
Bộ Văn hóa Đài Loan đã có những nỗ lực đáng kể trong việc giới thiệu văn học nước mình ra thế giới thông qua chương trình "Books from Taiwan", các giải thưởng dịch thuật, tài trợ bản quyền, cũng như tham gia hội sách quốc tế với tư cách khách mời danh dự. Nhờ đó, độc giả toàn cầu có cơ hội tiếp cận với những tác phẩm đậm chất địa phương mà vẫn mang tính toàn cầu – nơi Đài Loan không chỉ là bối cảnh, mà còn là nhân vật. Dưới đây là một số tác phẩm tiêu biểu của văn học Đài Loan nằm trong chương trình Books from Taiwan.
Nhà Ảo Thuật Trên Cầu Bộ Hành của Ngô Minh Ích (Wu Ming-Yi) là tập truyện ngắn được yêu thích nhất của tác giả, một trong những nhà văn đương đại nổi bật nhất của Đài Loan. Mỗi truyện là một mảnh ký ức tuổi thơ của những đứa trẻ sống quanh khu chợ trên cầu bộ hành ở Đài Bắc những năm 1970. Nhân vật nhà ảo thuật xuất hiện như một người dẫn chuyện, kết nối những mảnh vỡ ký ức, tạo nên không khí pha trộn giữa hiện thực và kỳ ảo. Ngô Minh Ích vốn là nhà văn, họa sĩ, nhà nghiên cứu văn học môi trường, và được biết đến rộng rãi qua tiểu thuyết The Man with the Compound Eyes, từng được dịch sang hơn 10 ngôn ngữ.
Người Đài Bắc của Bạch Tiên Dũng (Pai Hsien-yung) là tập truyện ngắn kinh điển viết vào thập niên 1960, phản ánh tâm trạng và bi kịch của những người Trung Quốc sống lưu vong tại Đài Loan sau cuộc nội chiến. Những nhân vật trong sách, từng là quan chức, nghệ sĩ, trí thức… giờ sống trong nỗi tiếc nuối, lạc lõng, bám víu vào quá khứ. Giọng văn trang nhã, u uẩn, và ám ảnh khiến tập truyện được ví như Dubliners của James Joyce trong văn học Hoa ngữ. Bạch Tiên Dũng là nhà văn thuộc thế hệ “đại lục đến Đài Loan”, con trai của tướng Bạch Sùng Hy, và là một trong những người đặt nền móng cho chủ nghĩa hiện đại trong văn học Đài Loan.
Tạm Thời Cứ Vậy Đã của Trần Phối Hưu (Chen Pei-hsiu) là một tác phẩm độc đáo kết hợp giữa truyện ngắn và tranh minh họa. Qua những câu chuyện nhỏ về các cô gái trẻ sống một mình ở Đài Bắc – từ thất tình, mất ngủ, kẹt tiền đến việc nuôi mèo, uống trà sữa – tác giả lặng lẽ phản ánh đời sống đô thị hiện đại, với những giằng xé giữa cô đơn và tự do. Cuốn sách nổi bật bởi nét vẽ nhẹ nhàng và lối kể chuyện ít kịch tính nhưng giàu cảm xúc. Trần Phối Hưu là nghệ sĩ minh họa và nhà văn trẻ rất được yêu thích tại Đài Loan, tác phẩm của cô đặc biệt gần gũi với thế hệ độc giả trẻ thành thị.
Vùng Đất Quỷ Tha Ma Bắt của Kevin Chen (Trần Tư Hoành) là tiểu thuyết viết bằng tiếng Hoa nhưng được xuất bản đầu tiên tại Đức và gây tiếng vang quốc tế khi lọt danh sách “sách văn học thế giới hay nhất 2022” của New York Times và Library Journal. Nhân vật chính – một người đồng tính vừa mãn hạn tù vì giết người – trở về quê nhà ở miền Trung Đài Loan và dần lật mở những lớp ký ức đau đớn của gia đình. Tác phẩm khai thác sâu chủ đề định kiến, tôn giáo, đồng tính luyến ái và bạo lực gia đình trong xã hội nông thôn. Kevin Chen hiện sống tại Berlin, là một trong số ít nhà văn Đài Loan có ảnh hưởng quốc tế mạnh mẽ, với lối viết đậm chất điện ảnh và tâm lý.
Bóng Đêm Bát Xích Môn: Án Mạng Cảng Cá của Đường Phúc Duệ (Tang Fu-jui) là tiểu thuyết trinh thám lấy bối cảnh cảng cá ở vùng đông bắc Đài Loan, nơi tập trung nhiều lao động bản địa và nhập cư. Nhân vật chính là một luật sư công – người Amis (thuộc nhóm thổ dân Đài Loan) – trở về quê điều tra một vụ án mạng bí ẩn. Bên cạnh yếu tố điều tra, tác phẩm đi sâu vào sự bất bình đẳng hệ thống, mối quan hệ giữa chủng tộc – quyền lực – pháp luật trong xã hội Đài Loan hiện đại. Cuốn tiểu thuyết được trao giải triệu đô MirrorFiction và đã được chuyển thể thành phim truyền hình ăn khách. Đường Phúc Duệ vừa là nhà văn, vừa là luật sư hình sự, các tác phẩm của anh luôn mang tính phản biện xã hội cao.
Từ không khí lãng đãng trong hồi ức chợ cũ, sự cô độc đô thị, đến góc tối của xã hội và xung đột bản sắc – văn học Đài Loan đương đại là một tấm gương phản chiếu trung thực nhưng tinh tế về vùng đất này. Những câu chuyện kể không chỉ là văn chương, mà còn là nhịp đập của xã hội Đài Loan hiện đại: đa nguyên, thách thức, và không ngừng tìm kiếm bản sắc riêng. Với sự đầu tư bài bản từ chính phủ và sức sáng tạo mạnh mẽ từ các tác giả, văn học Đài Loan đang ngày càng khẳng định vị trí vững chắc trên bản đồ văn chương thế giới.
