Trong xã hội hiện đại, chủ nghĩa hoàn hảo hay còn gọi là chủ nghĩa cầu toàn thường được ca ngợi như một đức tính đáng quý, thể hiện sự kỷ luật, nỗ lực và khát vọng vươn tới sự xuất sắc. Thế nhưng, theo Thomas Curran – giáo sư tâm lý học tại London School of Economics – đó thực chất là một “dịch bệnh ẩn giấu” đang ngày càng lan rộng và gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe tinh thần, hiệu suất công việc cũng như các mối quan hệ xã hội. Cuốn sách Bẫy hoàn hảo (The Perfection Trap) của ông đã phơi bày mặt trái nguy hiểm của sự cầu toàn và mở ra một lối thoát cho những ai đang bị mắc kẹt trong chiếc bẫy tâm lý này.
Chủ nghĩa cầu toàn có mối liên hệ chặt chẽ với trầm cảm, lo âu và tuyệt vọng. Những người luôn sống trong áp lực phải hoàn hảo thường xuyên rơi vào trạng thái sợ hãi bị phán xét, không ngừng tự chỉ trích và cuối cùng đánh mất khả năng phục hồi. Nhiều nghiên cứu cho thấy chủ nghĩa hoàn hảo, đặc biệt là loại do xã hội quy định, có liên quan đến nguy cơ cao hơn về ý nghĩ tự tử và hành vi tự làm hại bản thân. Thay vì tạo động lực, sự cầu toàn lại khiến con người trở nên mong manh trước cả những thất bại nhỏ nhặt.
Trong môi trường học tập và làm việc, sự cầu toàn không dẫn đến thành tích vượt trội như nhiều người lầm tưởng. Ngược lại, nó thường là nguyên nhân gây ra tình trạng kiệt sức, chán nản và hiệu suất kém hiệu quả. Người cầu toàn thường trì hoãn, né tránh những thử thách khó khăn chỉ để bảo toàn hình ảnh “không được phép sai lầm”, từ đó bỏ lỡ cơ hội phát triển và sáng tạo. Nỗi sợ thất bại cũng bóp nghẹt khả năng tự phát, khiến họ không dám đưa ra ý tưởng mới hoặc thể hiện bản thân một cách chân thật.
Trong các mối quan hệ cá nhân, chủ nghĩa cầu toàn có thể biến thành sự chỉ trích gay gắt đối với người khác, gây xung đột, xa cách và cảm giác cô đơn. Những người luôn đòi hỏi sự hoàn hảo từ bản thân và đối phương thường khó duy trì sự thấu hiểu, khoan dung, và điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng các mối quan hệ tình cảm, gia đình lẫn xã hội.
Ở tầm rộng hơn, văn hóa hiện đại với quảng cáo, truyền thông và đặc biệt là mạng xã hội đã trở thành môi trường nuôi dưỡng chủ nghĩa cầu toàn. Instagram, TikTok hay Facebook liên tục phô bày những hình ảnh cuộc sống lý tưởng, cơ thể hoàn mỹ và thành công không tì vết, khiến con người ngày càng bị đẩy sâu vào vòng luẩn quẩn của so sánh, bất an và cảm giác “không bao giờ đủ”. Các thuật toán được thiết kế để khai thác sự thiếu tự tin này, duy trì mô hình kinh doanh dựa trên việc biến bất an thành động lực tiêu dùng và lao động không ngừng.
Trước một thực tại u ám như vậy, cuốn Bẫy hoàn hảo không hứa hẹn những giải pháp nhanh chóng, mà mời gọi độc giả bước vào một hành trình lâu dài của sự thay đổi từ bên trong. Thông điệp cốt lõi mà Thomas Curran đưa ra là học cách chấp nhận sự không hoàn hảo và biết rằng giá trị của một con người không phụ thuộc vào thành tích, ngoại hình hay sự công nhận từ người khác. Thay vì khắt khe với bản thân, hãy thực hành lòng tự trắc ẩn, biết đối xử tử tế và thấu hiểu chính mình khi gặp khó khăn. Thay vì né tránh nỗi sợ hãi, hãy dám thử những điều mới và chấp nhận thất bại như một phần tất yếu của quá trình trưởng thành. Thành công, theo Curran, không phải là một đường thẳng đi lên liên tục mà là một hành trình đầy thăng trầm, nơi việc sống đúng với mục đích và giá trị cá nhân mới là điều quan trọng nhất.
Bẫy hoàn hảo là lời cảnh tỉnh cho những ai đang kiệt sức trong cuộc chạy đua vô tận với chuẩn mực xã hội, đồng thời cũng là một cẩm nang nhân văn giúp chúng ta tìm lại sự cân bằng và bình an. Cuốn sách nhắc nhở rằng đôi khi “vừa đủ” mới chính là chìa khóa để sống một cuộc đời hạnh phúc, bền vững và trọn vẹn hơn. Nếu bạn từng cảm thấy mình chưa bao giờ đủ giỏi, đủ đẹp hay đủ thành công, thì đây chính là cuốn sách bạn nên tìm đọc để nhận ra rằng ngay cả trong sự không hoàn hảo, bạn vốn đã đủ.
