Viết về sự tự do, viết về bóng tối và ánh sáng trong bản ngã và mối quan hệ giữa người với người, một hiện thực tàn khốc giữa lòng xã hội Mĩ về những bệnh nhân tâm thần sống trong “Liên hợp”. Điều gì đã xảy ra, đã làm đảo lộn mọi trật tự vốn có và phơi bày bí mật sau cánh cửa bệnh viện? Tất cả đã được khắc họa sinh động thông qua tác phẩm “Bay trên tổ chim cúc cu” của nhà văn Ken Kesey. Cuốn sách là khúc hòa tấu trầm bổng về những thân phận khốn khổ, những tâm hồn tổn thương bị quản lí một cách máy móc và hách dịch bởi một hệ thống độc địa. Sẽ chẳng có gì đáng nói nếu McMurphy không xuất hiện, bằng trái tim yêu tự do, phóng khoáng, một tâm hồn dám thách thức và tranh đấu đã làm sống dậy những tâm hồn chai sạn nơi địa ngục trần gian. McMurphy đã truyền cho những bệnh nhân lòng dũng cảm, dám bước ra khỏi vùng an toàn mà trở lại cuộc sống, chính hắn đã giúp “thủ lĩnh” Bromden bước lên con đường vạn dặm để quay về quê hương yêu dấu. Hắn cho họ một cách nhìn khác về thế giới trong tư tưởng mà không biến họ thành ác quỷ. McMurphy đã xuất hiện như chiếc mỏ neo làm những con thuyền không bị sóng cuốn ra xa mà chìm vào lòng đại dương. Ken Kesey đã viết “Sao xung quanh đều nhợt nhạt, chúng càng sáng rõ hơn và lung linh hơn khi vượt ra khỏi lãnh thổ ngời sáng của mặt trăng khổng lồ”. Thật vậy, những bệnh nhân như những vì sao, tuy nhỏ bé nhưng cũng tỏa sáng rực rỡ khi dám vượt khỏi ranh giới của chính mình. Họ cần được sống, sống cho ra một con người đúng nghĩa. Tác phẩm không chỉ là cuộc đấu tranh dữ dội giữa thiện – ác mà còn hàm chứa trong đó giá trị nhân sinh sâu sắc về hệ thống xã hội. Thể nghiệm tác phẩm từ những năm 60 của thế kỉ trước mà ta như thấy bóng dáng mình đâu đây. Xã hội ta đang sống có lẽ vẫn đang không ngừng tạo ra những “Liên hợp" và ta có đang là một bệnh nhân ngoan ngoãn trong đó? Ta có dám lội ngược dòng để bảo vệ tâm hồn mình và phá bỏ vòng cương tỏa đang kìm hãm ta? Cuốn sách “Bay trên tổ chim cúc cu” của Ken Kesey sẽ mở ra cho ta lòng thấu cảm, đến với cuộc chiến giữa ánh sáng và bóng tối để thấy được giá trị bất diệt của tự do. Hơn thế cuốn sách sẽ chắp thêm cho bạn đọc đôi cánh để bay lên, dám làm điều không thể và chiêm nghiệm những chân trời mới.
