Thoạt trông, Anh èo vằn và cô chim én của Jorge Amado (Thiên Nga dịch) mang dáng dấp của một câu chuyện thiếu nhi nhuốm màu đồng thoại về những con vật chó mèo gà vịt thông thường.
Chỉ khác một điều, Amado ban phép màu cho chúng một tâm hồn như con người - một tâm hồn biết yêu ghét, giận hờn và khao khát yêu đương.
Trong thế giới Amado tạo ra, những thế lực tự nhiên như Ban Mai, Gió, Đêm, Mặt Trời, Thời gian cũng khoác lên lớp y phục sống động, hài hước, dí dỏm và cũng rất trần thế.
Nhân vật chính của truyện là Mèo Vằn "xấu xí và xấu xa". Gã bày đủ thứ trò phá làng phá xóm như trộm trứng gà, cào rách mặt chó,...
Khắp công viên náo loạn vì sự xuất hiện của Mèo Vằn - sinh vật nguy iểm, đáng ghét mà mục đích tồn tại duy nhất có lẽ là làm mọi thứ trên đời trở nên hỗn loạn.
Cuộc đời gã cô đơn, lầm lũi, một kẻ yêu đời và hận đời dường như đánh mất ý nghĩa sống.
Hành động phá phách của gã giống như sự phản kháng và lâu dần trở thành lẽ tồn tại của gã. Hành động đó không được đám đông chấp nhận, thậm chí còn bị những con vật khác ác cảm, xa lánh.
Thêm lần nữa, Jorge Amado lại hướng ngòi bút vào những con người dưới đáy. Cũng giống như những đứa trẻ trong Hảo hán nơi triền cát, Mèo Vằn sống bên lề, sự đày đọa cách xa cộng đồng của gã vừa tự thân mà cũng một phần do xã hội loài vật đó.
Khi những con vật còn lại xem sự "xấu xí và xấu xa" của Mèo Vằn là tất nhiên, bản chất thì chúng không có ý định cải hóa, thậm chí tiếp xúc với gã. Vì thế, chúng càng đẩy gã vào thế giới của bạo lực bất cần.
Nhưng cũng may cuộc sống còn có tình yêu. Anh Mèo Vằn rồi sẽ gặp nàng Én ngây thơ. Chúng xao xuyến. Chúng rung động. Và chúng cũng vừa hiểu ra sự đời đa đoan và phức tạp đến mức nào. Làm sao một loài bay trên trời và một loài đi dưới đất có thể đến được với nhau?
Tác phẩm Anh mèo vằn và cô chim én ( Nhã Nam và Nhà xuất bản Tổng Hợp TP.HCM) có tựa phụ: Một chuyện tình hay có thể nói rõ hơn "một chuyện tình buồn". Ngay từ lúc bắt đầu đã mang những dự cảm bất an.
Nhưng "chuyện tình" đó không chỉ có tình yêu mà đó là thứ tình cảm cộng đồng, gia đình, yêu thiên nhiên và đồng loại.
Rằng tình yêu có thể nào ra khỏi vũng lầy của bế tắc, bất hạnh. Đồng thời, tình yêu cũng khiến bất cứ sinh vật nào có thể cất cánh bay cao để rồi xô nó xuống đất.
Sau rốt, chỉ còn "cánh hoa đỏ trên trái tim chàng mèo, tựa hồ một giọt máu". Tình yêu khiến cho trái tim vốn dĩ chỉ mang cô đơn và nổi loạn trở nên phức tạp.
Hệt như câu thơ Tagore: "Nỗi vui sướng, khổ đau của nó là vô biên/ Những đòi hỏi và sự giàu sang của nó là trường cửu" (Đào Xuân Quý dịch).
Tác phẩm được viết giản đơn với dung lượng nhỏ, vừa vặn đọc hết trong vài giờ phút ngắn ngủi, nhưng dư âm dài lâu. Jorge Amado khéo léo đưa đẩy câu chuyện với nụ cười tinh quái của một người kể chuyện hóm hỉnh, có duyên.
Ông dẫn dắt người đọc, cho ta thấy từ những điều bất tử trên cao xanh đến thế giới hữu tử dưới trần gian. Tựa hồ tình yêu có thể bao trùm vũ trụ nhưng cũng đồng thời e ấp ẩn trong những sinh vật nhỏ bé dịu dàng.
Theo Nữ Lâm - Báo Tuổi Trẻ
