BỘ TRIẾT HỌC ĐẠI CHÚNG PRINCETON (5 CUỐN)

1. Để từ giã đời: Đối mặt với cái chết theo triết lý cổ đại 

Triết gia Khắc kỷ Seneca không chỉ là tên tuổi lớn trong nền văn học La Mã, ông còn có sự nghiệp chính trị rất thành công. Dưới thời hoàng đế Caligula, ông từng bị lưu đày ra đảo Corsica. Về sau, ông trở thành thầy dạy của Nero thời niên thiếu, rồi trở thành cố vấn cho hoàng đế. Đứng ngay cạnh Nero tàn bạo và gần như đã hóa điên, thật dễ hiểu khi cái chết ám ảnh ông nhiều đến nỗi những gì ông viết về chủ đề này đủ để soạn thành một tập sách. Chưa kể, ông còn thường xuyên bị bệnh tật hành hạ.

ĐỂ TỪ GIÃ ĐỜI là tập hợp những suy niệm của Seneca về cái chết, trích từ những lá thư ông gửi bạn bè để an ủi hoặc khuyên bảo. Ta được ban cho sự sống, cùng với cái chết là điểm cuối của nó. Hành trình sống là hành trình hướng đến cái chết, không thể né tránh được. Do đó, ta cần tập dượt cho cái chết, không chỉ để có một cái chết cao đẹp, mà để tô đẹp cho chính cuộc sống này.

Ai chưa dám đối diện với cái chết, thì cũng chưa biết cách sống.

Ai thoát khỏi quyền lực của cái chết, người ấy cũng không còn sợ quyền lực của người khác. Ta không chỉ nên vui vẻ ra đi khi đời sống đã thành khốn sở mà còn nên vui vẻ chấp nhận cái chết ngay giữa lúc đang hạnh phúc nhất. Đó là những luận điểm thường gặp trong các tác phẩm của Seneca.

2. Để biết nói không: Nghệ thuật sống tối giản theo triết lý cổ đại (Giogenes)

Ai từng đến thăm Athens thời hiện đại hẳn đã thấy hoặc trải nghiệm sự hỗn tạp của thành phố với đám chó hoang lang thang khắp hang cùng ngõ hẻm, bới tung thùng rác và nằm dài dưới cái nắng Địa Trung Hải giữa đống tàn tích đổ nát của nến văn minh. Đó chính xác là hình ảnh chúng ta nên hình dung cách người Athens cổ đại khắc họa Diogenes xứ Sinope, nhân vật tiêu biểu của phái Khuyển nho. Với kiểu mỉa mai tự khiêm đặc trưng, Diogenes nhận lấy biệt danh này, coi mình như chó canh đạo đức của thành phố, sủa lên sự thật với người qua đường và cần trả những kẻ xấu xa.

ĐỂ BIẾT NÓI KHÔNG là tác phẩm tuyển dịch từ nhiều nguồn khác nhau, từ giai thoại đến các danh tác cổ đại về phái Khuyến nho cổ đại, những người ủng hộ lối sống giản dị và phản đối sự tuân thủ mù quáng. Tiếng “không” của phái này không phải là lời từ chối khéo trong nghệ thuật giao tiếp, mà tiếng “không” vang dội, dứt khoát, dù là đối với cường quyền, quy chuẩn xã hội, hay phép lịch sự. Và đó là điều khiến chúng ta buộc phải suy ngẫm và đặt câu hỏi về cách chúng ta sống trong thời đại ngày nay.

3. Để sống trên đời: Sử dụng thời gian khôn ngoan theo triết lý cổ đại (Seneca)

Làm thế nào chúng ta có thể tận dụng tối đa thời gian của mình trên trái đất trước sự phân tâm đến từ Internet, điện thoại thông minh và tì vị?Vào thế kỷ thứ nhất, triết gia Seneca đã viết bài luận nổi tiếng "Bàn về sự ngắn ngủi của cuộc đời”, trong đó ông chế giễu cách chúng ta lãng phí thời gian và không nhận ra nó quý giá như thế nào. Chẳng có ai cho phép người khác đánh cắp tiến của mình nhưng lại để cho họ lấy mất thời gian, hoặc tự thân chúng ta lãng phí nó vào những hoạt động vô ích. Ông lập luận mọi người đều có thể kéo dài cuộc sống của mình, hoặc thậm chí là trường tồn, bởi vì thực sự sống cũng chính là một dạng bất tử.

Những lời dạy dí dỏm, châm biếm sâu cay của Seneca khi nói về thời gian, cùng với hai lá thư đạo đức ông viết về chủ đề này đều được thể hiện trong ĐỂ SỐNG TRÊN ĐỜI một cách khéo léo và sống động. Đây là lời mời gọi chúng ta học cách tận dụng những năm tháng ngắn ngủi của mình tốt hơn và làm cho cuộc sống trở nên có giá trị.

“Tiếc thay, chúng ta không có một chuyên luận cổ nào viết về cách kiếm tiền của người La Mã, và tôi e rằng nếu có, tài liệu đó cũng sẽ mặc nhiên bỏ qua nhiều điều mà chúng ta muốn biết. Tuy nhiên, thật may mắn là các thể chế, cách suy nghĩ và 4. Để làm ra tiền: Quản lý tài sản theo triết lý cổ đại (Pliny)kho từ vựng, dù có tỉnh vì hay lạc hậu, đều đã mang lại nhiều manh mối khác nhau.

Horace từng chỉ ra rằng, dù nông nghiệp giữ vai trò chi phối và được ca ngợi như một tiêu chuẩn truyền thống, người La Mã cũng chấp nhận những phương thức làm giàu khác. Họ thành lập thương hội, công ty, ký kết hợp đồng, vay vốn, đầu tư, vân vân, có lẽ không khác nhiều lắm so với thế giới ngày nay. Buôn bán nô lệ, kinh doanh mại dâm, tổ chức trò giác đấu đều là hoạt động hợp pháp và sinh lợi, song cũng bị coi thường. Do đó, những người thuộc giới thượng lưu như Cato và Cicero một mặt nhấn mạnh rằng lợi nhuận và danh dự không phải lúc nào cũng đi đôi với nhau, nhưng mặt khác họ cũng gián tiếp tham gia vào các cách thức làm giàu đó thông qua trung gian, để bảo toàn thế diện. Với nguồn tài liệu phong phú từ danh tác, thơ trào phúng, cho đến thư từ, văn bia, ĐỂ LÀM RA TIẾN mang trí tuệ cổ xưa đến với độc giả thời nay bằng văn phong hiện đại và gần gũi.

5.  Để được tư do: Làm chủ cuộc sống theo triết lý cổ đại (Epictetus) 

Sinh ra là nô lệ, triết gia Hy Lạp Epictetus luôn xem tự do tinh thần là thứ tối thượng, vì nó có thể giải phóng một người ở bất cứ đâu, ngay cả trong ngục tù. ĐỂ ĐƯỢC TỰ DO là những tri kiến quý báu từ cuốn cẩm nang sống Khắc kỷ nổi tiếng Encheiridion cùng một số bài suy ngẫm liên quan trong tác phẩm Discourses của Epictetus do A. A. Long – một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về chủ nghĩa Khắc kỷ tuyển dịch sang tiếng Anh và giới thiệu. Tự do, đối với Epictetus, chính là thành tựu về mặt tâm lý và đạo đức, một món quà mà chỉ bản thân mỗi người mới có thể trao tặng cho chính mình. Ai cũng có thể đạt được tự do, nhưng chỉ khi ta học cách hết lòng coi trọng những gì có thể kiểm soát (như động lực và phản ứng), bình tĩnh đối diện với những gì không thể kiểm soát và xem mọi hoàn cảnh, dù là nghịch cảnh hay hậu quả từ hành động của người khác, như một cơ hội để trưởng thành và cải thiện chính mình.